Serious gaming: 5 inzichten

Een succesvolle serious game staat of valt met het juist identificeren van het communicatiedoel. Wat moet er anders, en, nóg belangrijker, waarom lukt dat nog niet? Met andere woorden: wat is het communicatiedoel en wat zijn de obstakels? Stel, medewerkers van een bouwplaats lappen veiligheidsregels aan hun laars. Doen ze dat omdat de veiligheidsregels moeilijk zijn? Of omdat het lastig is elkaar aan te spreken? Of is het gewoon nog geen gewoonte geworden? In het eerste geval wil je een spel ontwikkelen dat als communicatiedoel heeft de kennis over de regels te vergroten. De tweede situatie vraagt om een spel waarin het communicatiedoel is lastige interacties te oefenen. Het derde doel vraagt om een spel waarin je de veiligheidsregels vaak fysiek toepast. Kortom, zorg dat de inhoud van je spel ook daadwerkelijk aansluit op de behoeften/obstakels van de doelgroep.

Een goed gamification-traject start met een kick-off, het liefst met een doorsnee van de doelgroep. Hierin worden communicatiedoel én mogelijke obstakels in kaart gebracht. 

Gelinkt aan de obstakels – deze gelden niet voor iedereen in dezelfde mate. Gelukkig is gamification bij uitstek geschikt hier mee om te gaan. Neem Tetris. In het begin komen de blokjes langzaam in beeld. Blokjes die makkelijker in elkaar passen. Maar met het behalen van punten, komen de blokjes steeds sneller, en worden de vormen steeds ingewikkelder. Levels dus. Het aanbieden van een spel in verschillende niveaus kan cruciaal zijn, wanneer je te maken hebt met een diverse doelgroep. Is iets te makkelijk, dan zijn mensen niet geïnteresseerd. Is het te moeilijk, dan houden ze op zijn minst er een negatief gevoel aan over. Een goede gamification helpt de deelnemers, en geeft nét genoeg steun om het zelf te kunnen doen.

In game design is hier een term voor: “scaffolding” – in de steigers zetten. Lukt het deelnemers niet? Zet ze dan nét genoeg in de steigers zodat ze blijven staan. Geef clues, tips, maak de opdracht iets makkelijker. Zo kom je stap voor stap steeds verder, en hoger op de steiger.

Wie wel eens een tweejarig kind heeft willen helpen, kent de roep: “Zelf doen!”. In spelsituaties verschillen we niet veel van peuters. Één van de aantrekkelijke aspecten van spel is dat je zelf invloed hebt. Je gooit zelf een dobbelsteen. Besluit zelf een Monopolystraat wel of niet te kopen. Geeft zelf het antwoord op een quizvraag. En dat maakt verschil op het verloop van het spel.

Gamification-trajecten die deelnemers in een keurslijf dwingen, zijn niet succesvol. Er moet autonomie in zitten. En keuzes die je maakt, moeten gevolgen hebben. Mocht dit ingewikkeld klinken, dat is het niet. Neem een strategiedag die opent met de vraag “Stel, je bent directeur van dit bedrijf, en moet deze resources voor het komende jaar verdelen. Welke keuzes maak je, en waarom?”. Zo’n vraag geeft deelnemers al veel meer autonomie dan beginnen met een uitleg over de beste inzet van resources.

Een ander veelgebruikte truc: voeg elementen toe die niet te voorspellen zijn. Voeg risico toe. Geef deelnemers de mogelijkheid te kiezen tussen een moeilijke of makkelijke optie, zonder dat ze weten wat dat inhoudt. Dit versterkt het gevoel van autonomie en uitdaging. 

Wil je betrokkenheid en beleving vergroten? Zorg dan dat medewerkers zien dat ze in een spel zitten. Maak het visueel. Afhankelijk van het type spel, denk aan wegwijzers, vraag- en antwoordbordjes, concept- of ideekaartjes, landkaarten etc. En geef deelnemers zelf de mogelijkheid hun succes visueel te delen. Dit kun je organiseren, denk aan een simpel scorebord. Of gebruik de kracht van social media en creeër een Instagramwaardige omgeving, waarin deelnemers hun succes tonen.

Vooral als een gamification-traject over een langere periode loopt, is het zichtbaar maken van vooruitgang belangrijk. Denk aan een team wat DevOps moet gaan werken, en hiervoor meerdere veranderingen door moet gaan. Een grote routekaart waarop met punaises wordt aangegeven waar elk team staat ten opzichte van het einddoel, is een goede motivator én houdt de verandering levend. 

Vaak tonen bedrijven al enige terughoudendheid waar het gaat om het gebruiken van spelelementen om serieuze boodschappen over de bühne te brengen. Insight nummer vijf heeft daar weinig boodschap aan: maak niet zomaar een spel. Overdrijf het. Moeten salesdeelnemers onder tijdsdruk iets oplossen? Zorg er voor dat de klok aftelt tot een zombie-gaddon. Kennisquiz? Zorg voor een glitterpak. Interactieve website? Laat iets digitaal ontploffen.

Voor de rationeleren onder ons zijn er gelukkig aantoonbaar goede redenen om te overdrijven. De eerste heeft te maken met hoe je iets onthoudt. Onze ‘episodic memory” is een stuk sterker wanneer het gebonden is aan emoties. Van alle verjaardagen van je oma heb je alleen die onthouden, waarin je neefje met een taart gooide. Overdrijven zorgt er voor dat we iets intenser ervaren, en daardoor beter onthouden.

Een tweede reden is dat overdrijven je helpt met storytelling en dus betrokkenheid van je doelgroep. Een derde reden is dat het frisheid kan geven aan oud materiaal – zo heeft ook de verstokte “ik-weet-dit-allemaal-allang” medewerker nog nooit zijn opgedane kennis gebruikt om monsters te verslaan.